اولان‌باتور در سال ۱۶۳۹ میلادی به عنوان صومعه‌ای برای چادرنشینان بودایی بنیاد شد و از سال ۱۷۷۸ در محل کنونی‌اش یعنی پیوندگاه دو رود تول و سلبه به صورت سکونتگاهی دائمی درآمد. پیش از این تاریخ، این سکونتگاه ۲۸ مرتبه تغییر مکان داد و هر بار نقطه‌ای جدید را طی مراسمی دینی برای آن برمی‌گزیدند.
اولان‌باتور مرکز فرهنگی، صنعتی و اقتصادی مغولستان می‌باشد. این شهر همچنین مرکز شبکهٔ راه‌های مغولستان است و در مسیر راه‌آهن سراسری سیبری و شبکه راه‌آهن چین قرار گرفته‌است. امروزه آلودگی هوا در این شهر بالا است و علت آن سوزاندن هیزم و زغال‌سنگ در منازل طی زمستان‌های سرد اولان‌باتور است. این آلودگی در زمستان‌ها گاه چنان زیاد است که مانع دید کافی هواپیماها برای فرود در فرودگاه این شهر می‌شود.
معنی اسم این شهر در زبان مغولی «قهرمان سرخ» است. کلمه باتور مغولی به‌معنی قهرمان به‌صورت بهادر به فارسی راه یافته‌است
